Ξενάγηση στην Έκθεση “Ο Μεγάλος ΠΟΛΕΜΟΣ που θα Τελείωνε Όλους τους Πολέμους, 1914-1918”

Στις 27 Οκτωβρίου, μία ημέρα πριν την εθνική μας εορτή για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και ενώ η ατμόσφαιρα βούιζε από σκέψεις και συζητήσεις για τη μορφή που πρέπει να έχει η συλλογική μνήμη του πολέμου, είχα την ευκαιρία να ξεναγηθώ με άλλα μέλη του ICOM στην άκρως ενδιαφέρουσα έκθεση του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου “Ο Μεγάλος ΠΟΛΕΜΟΣ που θα τελείωνε όλους τους πολέμους, 1914-1918” από τους επιμελητές της έκθεσης, Φίλιππο Μαζαράκη-Αινιάν και Σοφία Παπασπύρου.

Η έκθεση πραγματεύεται τον Μεγάλο Πόλεμο -ή Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο- μέσα από ενδιαφέροντα και προσεκτικά επιλεγμένα αντικείμενα. Προσωπικά αντικείμενα και μαρτυρίες, σύγχρονα έργα τέχνης, όπλα που φέρουν λεπτομέρειες γεμάτες ιστορικές πληροφορίες, στρατιωτικές στολές, φωτογραφίες, μακέτες πεδίων μάχης, χάρτες, αφίσες, και σουβενίρ ανασυνθέτουν την εικόνα την εποχής με επιτυχία. Μάλιστα, ο επισκέπτης περνά μέσα από την απομίμηση ενός χαρακώματος ερχόμενος -στα όρια του δυνατού- πιο κοντά στην εμπειρία των στρατιωτών.

Ο μουσειογραφικός σχεδιασμός της έκθεσης χρησιμοποιεί έξυπνα τα χρώματα και τη σύνθεση των αντικειμένων για να κατευθύνει νοηματικά τον επισκέπτη μέσω του σχεδίου χωρίς να χρειάζονται εκτενή κείμενα. Περιστέρια, το πολύ σημαντικό μέσο επικοινωνίας κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, “πετούν” μέσα στην έκθεση μεταφέροντας μηνύματα από το μέτωπο!

Τα αποτελέσματα του πολέμου τοποθετούνται σκόρπια πάνω σε έναν τοίχο, ο οποίος ο μισός είναι βαμμένος μαύρος και ο άλλος μισός λευκός. Ο επισκέπτης καλείται να σκεφτεί και να αποφασίσει για κάθε αποτέλεσμα εάν είναι θετικό ή αρνητικό. Πάνω σε έναν ασπρόμαυρο τοίχο, το Ιστορικό Μουσείο μας υπενθυμίζει ότι η ερμηνεία της ιστορίας δεν είναι ασπρόμαυρη υπόθεση.

Αξίζει κανείς να επισκεφθεί την έκθεση ξανά και ξανά -εάν δεν το έχει ήδη κάνει- γιατί μέσα από την ιστορική ανασκόπηση μπορούμε να αντιληφθούμε τις συνθήκες που συνθέτουν τη δική μας εποχή, την επίπτωση των πράξεών μας, την ευθύνη των πολιτικών δυνάμεων και των πολιτών, και τις καταστροφικές συνέπειες των αποφάσεών μας. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος άφησε πίσω του περισσότερους νεκρούς στρατιώτες και τραυματίες από οποιονδήποτε άλλον πόλεμο. Άλλαξε δια παντός τη ψυχοσύνθεση των ανθρώπων. Έφερε το τέλος της αθωότητας.

Η έκθεση ιδιοφυώς τελειώνει με ένα σκίτσο. Οι πολιτικοί δεξιά, με τον Γάλλο πρωθυπουργό Κλεμανσώ στη μέση, βγαίνουν από την αίθουσα συνδιάσκεψης όπου συζητούν του ς όρους της συνθήκης ειρήνης -ερήμην των νικημένων οι οποίοι δεν καλούνται. “Περίεργο! Νομίζω ακούω ένα παιδί να κλαίει!”. Πράγματι, ένα παιδί στα αριστερά κλαίει έχοντας πετάξει στο έδαφος τη Συνθήκη Ειρήνης. Πάνω από το κεφάλι του γράφει: “η τάξη του 1940”. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος θέτει τα θεμέλια για τον Β’. Μάλιστα, ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για δύο παγκοσμίους πολέμους, αλλά για έναν μεγάλο με μία ενδιάμεση ανακωχή, αφού τα γεγονότα που τους ενώνουν είναι εξαιρετικά αλληλένδετα. Το εντυπωσιακό του σκίτσου είναι ότι έγινε το 1918-9, ακριβώς μετά τον πόλεμο. Τραγική ειρωνεία, ο σκιτσογράφος προβλέπει με ακρίβεια (παρά έναν χρόνο) τον επόμενο πόλεμο και τη μοίρα των παιδιών όσων πολέμησαν για να τελειώσουν όλους τους πολέμους! 

Η έκθεση, μετά την επιτυχία της, πήρε παράταση μέχρι τις 2 Δεκεμβρίου, ενώ μέχρι τότε το μουσείο ετοιμάζει διάφορες δράσεις. Αξίζει να είστε εκεί!