Back to all blog posts
«Εισαγωγή στον Παρθενώνα», μάθημα πρώτο.
Μπορούμε να πούμε τόσα πολλά για τον Παρθενώνα που θα γράφαμε για μήνες. Αυτό το αρχαίο θαύμα έχει πάντα κάτι παραπάνω να αποκαλύψει. Γι’ αυτό κι εμείς θα μείνουμε στα βασικά. Εξάλλου είναι αξιοσημείωτο πόσοι άνθρωποι έχουν τις παρακάτω απορίες.
Ιδού μια λίστα 22 ερωταπαντήσεων:
1. Ποια είναι η διαφορά Ακρόπολης και Παρθενώνα;
Ακρόπολη είναι ο λόφος και όλα τα κτίρια που περιέχει. Ο Παρθενώνας είναι ένας από τους ναούς του.
2. Ποιος έχτισε τον Παρθενώνα;
Οι περίφημοι αρχιτέκτονες που μάθαμε κάποτε και στο σχολείο, ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης, ενώ ο Φειδίας ανέλαβε τον γλυπτό διάκοσμο.
3. Ποιος παίρνει τα εύσημα όμως;
Μετά τη βόλτα των Περσών το 480 π.Χ. όπου και κατέστρεψαν συθέμελα τον παλιό ναό που έστεκε εκεί (γνωστό ως προ-Παρθενώνα), στο βράχο έμειναν για χρόνια μόνο τα ερείπια. Στα μέσα του 5ου αι. π.Χ. ο Περικλής ξεκίνησε το οικοδομικό του πρόγραμμα, με όραμα να δοξάσει την Αθήνα και να επιδείξει την εξουσία και τον πλούτο της. Μέσα στα σχέδια ήταν και ο Παρθενώνας.
4. Για ποιον χτίστηκε ο Παρθενώνας;
Χτίστηκε για να τιμήσει τη θεά Αθηνά, προστάτιδα της πόλης, αλλά και για να υποδείξει την ευημερία και τη χλιδή στην οποία ζούσαν οι Αθηναίοι.
5. Πόσα χρόνια έκανε για να χτιστεί;
Η κατασκευή του ναού κράτησε 9 χρόνια, από το 447 έως το 438 π.Χ., κάτι που δεδομένων των περιστάσεων είναι απίστευτο κι όμως αληθινό. Τα αετώματα χρειάστηκαν άλλα 6 χρόνια από τους γλύπτες, οπότε συνολικά πήρε 15 χρόνια στους κατασκευαστές για να το ολοκληρώσουν. Το γιατί είναι απίστευτο θα το νιώσετε παρακάτω.
6. Πόσων ετών είναι ο Παρθενώνας δηλαδή;
Άντε, θα σας κάνουμε και την πράξη εμείς. Φέτος ο Παρθενώνας έκλεισε τα 2450 χρόνια του.
7. Πόσο κόστισε ο Παρθενώνας;
Ο Παρθενώνας κόστισε 469 ασημένια τάλαντα. Αν κάνουμε μια μαθηματική προσπάθεια, 1 ασημένιο ταλαντο ζύγιζε 37,3 κιλά, και με τη σημερινή τιμή του ασημιού (15,12$ την ουγγιά που είναι περίπου 28 γρ.) θα κόστιζε χοντρικά 20.000$ το ένα, άρα συνολικά θα κόστισε περίπου 9.000.000$. Βέβαια οι αξίες ήταν τελείως διαφορετικές εκείνα τα χρόνια, ενδεικτικά με ένα τάλαντο πλήρωνες όλο το πλήρωμα μιας τριήρης για έναν μήνα. Σύμφωνα με τον καθηγητή Victor Davis Hanson, σε αποπληθωρισμένα σημερινά λεφτά είναι πιο κοντά το ποσό των 234 εκατομμύρια $ ή 206 εκατομμύρια €, μόνο για τον Παρθενώνα.
8. Από τι είναι φτιαγμένος;
Τα τιτάνια θεμέλιά του είναι από ασβεστόλιθο, αλλά ο υπόλοιπος ναός είναι από πεντελικό μάρμαρο. Ήταν η πρώτη φορά που αυτο το υλικό χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά για ολόκληρο ναό.
9. Από πόσα κομμάτια αποτελείται ο Παρθενώνας;
Αν υπήρχε κάποιος που καθόταν να τα μετρήσει, αν, λέμε τώρα, θα έβλεπε ότι το παζλ του Παρθενώνα αποτελείται από 16.500 μαρμάρινα κομμάτια και 9.000 μαρμάρινα κεραμίδια. Όλα μεταφέρθηκαν από την Πεντέλη, 20 χλμ μακριά.
10. Πόσο δύσκολο ήταν να φτιαχτεί;
Αν σκεφτεί κανείς ότι αυτά τα 16.000 κομμάτια του φτιάχτηκαν από πολλούς διαφορετικούς λιθοξόους ήταν με ακρίβεια δεκάτων του χιλιοστού (σε φαινομενικώς γεωμετρικά σχήματα που στην πραγματικότητα ήταν ακανόνιστα) και κατέληξαν να εφαρμόζουν ακριβώς, ή ότι τα 9.000 κεραμίδια του ήθελαν γύρω στη μία εβδομάδα το καθένα για να φτιαχτεί, ή ότι κάθε κίονας απαιτούσε τις εργατοώρες που χρειάζεται τώρα μια πολυκατοικία, ή ότι οι κίονες έχουν την απαραίτητη ελαφριά κλίση που αν κανείς τους επέκτεινε προς τα πάνω θα έσμιγαν στα 1782 μέτρα, φανταστείτε για τι υπολογισμούς και τι τελειότητα μιλάμε.
11. Γιατί είναι τόσο σημαντικός;
Είναι σαφές ότι χτίστηκε για να κυριαρχήσει στις χιλιετίες που θα έρχονταν, καθώς παρά τους σεισμούς, τη φθορά του χρόνου, τους βομβαρδισμούς, τις λεηλασίες και την περιβαλλοντική μόλυνση ο Παρθενώνας επιβίωσε, από όλα. Εκτός αυτού όμως, ήταν το σπουδαιότερο μνημείο της σπουδαιότερης πόλης της κλασικής Ελλάδας, η κορωνίδα της μεγαλόπνοης (για να το θέσουμε ευγενικά) άποψης που είχαν οι Αθηναίοι για τον εαυτό τους. Ήταν η μαρμάρινη ενσάρκωση των αξιών τους, των μύθων τους, των πεποιθήσεών τους, της ηθικής και της ιδεολογίας τους. Ακόμα και τώρα όμως οι επιστήμονες δεν έχουν καταλάβει πλήρως πώς οι αρχαίοι Έλληνες κατάφεραν να δημιουργήσουν κάτι τόσο τέλειο χωρίς την ακρίβεια του υπολογιστή.
12. Τι συμβολίζει ο Παρθενώνας;
Σε συνέχεια της παραπάνω απάντησης, ο Παρθενώνας συν τοις άλλοις συμβόλιζε τον άκρατο πλούτο της Αθήνας, την πολιτική και πολιτισμική υπεροχή της απέναντι στους άλλους. Μην ξεχνάμε ότι ήταν ό,τι πιο μεγάλο είχε χτιστεί στην Ελλάδα έως τότε.
13. Τι απεικονίζεται στο ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα;
Παρουσιαζόταν η γέννηση της Αθηνάς, όπου σύμφωνα με τη μυθολογία ο Δίας είχε έναν τρομερό πονοκέφαλο, ζήτησε από τον Ήφαιστο να τον βοηθήσει, ο Ήφαιστος του άνοιξε το κεφάλι και από μέσα ξεπετάχτηκε η Αθηνά.
14. Και τι απεικονίζεται στο δυτικό αέτωμα;
Το δυτικό ήταν αυτό που φαινόταν από την είσοδο στα Προπύλαια. Εκεί παρουσιαζόταν η διαμάχη του Ποσειδώνα και της Αθηνάς για την προστασία και την ονοματοδοσία της πόλης. Ο Ποσειδώνας είχε δώσει μία με την τρίαινα στο βράχο και τον έκανε να αναβλύζει θαλασσινό νερό, όμως η Αθηνά προσέφερε την ελιά και κέρδισε τους Αθηναίους.
15. Ποια ήταν η χρήση του Παρθενώνα;
Εκτός του ότι ήταν ένας ναός αφιερωμένος στην Αθηνά, την παρθένο θεά, την προστάτιδα της πόλης κλπ κλπ, και επομένως περιείχε και το χρυσελεφάντινο άγαλμά της, ο Παρθενώνας ήταν και ένα από τα πολλά κρατικά θησαυροφυλάκια.
16. Τι είναι μετόπη; Τι είναι τρίγλυφο;
Τα τριγλυφα είναι οι πλάκες στις δωρικές ζωφόρους που δίνουν την εντύπωση ότι έχουν τρεις κάθετες λωρίδες, καθώς τα διατρέχουν δύο βαθιά κάθετα αυλάκια στη μέση και από ένα λεπτότερο σε κάθε άκρη (έχει όψη σαν επιμηκυσμένο m). Η παραλληλόγραμμη ανάγλυφη πλάκα με παραστάσεις ανάμεσα στα τρίγλυφα είναι η μετόπη.
17. Τι απεικονίζει η ζωφόρος του Παρθενώνα;
Κατά μία έννοια απεικονίζει τα μεγάλα Παναθήναια, τη γιορτή όπου μεταξύ άλλων λάμβανε χώρα μια μεγάλη πομπή προς την Ακρόπολη και γινόταν κάθε 4 χρόνια προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
18. Και πώς έβλεπαν τι απεικόνιζε η ζωφόρος εκεί πάνω που ήταν;
Α, εξαιρετική ερώτηση! Η ζωφόρος ήταν όντως τόσο ψηλά που δεν θα φαινόταν και πολύ ο κόπος του γλύπτη. Οι δαιμόνιοι αρχαίοι έλυσαν το πρόβλημα της θέασης, για ανάγλυφα σε ύψος 12 μ. και λαξευμένα σε πάχος μόλις 6 εκ. με δύο ιδιοφυείς λύσεις: Στο πάνω μέρος η λάξευση ήταν βαθύτερη σε σύγκριση με το κάτω, έτσι ώστε η επιφάνεια να έχει μια κλίση προς τον θεατή. Παράλληλα βάφτηκε το φόντο με χρώμα κι έτσι τα ανάγλυφα ήταν πιο εύκολα διακριτά.
19. Ποιος κατέστρεψε τον Παρθενώνα;
Ποιος απ’ όλους; Πρώτα ήρθαν οι χριστιανοί, όταν έγινε εκκλησία τον 5ο-6ο αι. μ.Χ., και κατέστρεψαν πολλά από τα παγανιστικά γλυπτά του. Το χειρότερο ήταν ο βομβαρδισμός του Μοροζίνι το 1687, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Ακρόπολης από τον Βενετικό στρατό. Μια οβίδα διαπέρασε την οροφή και χτύπησε την πυριτιδαποθήκη που είχαν εγκαταστήσει μέσα στον Παρθενώνα οι Οθωμανοί, με αποτέλεσμα να κοπεί ο ναός στα δύο, και να καταρρεύσει ο μισός και οι 28 από τους 50 κίονές του. Η καταστροφή ολοκληρώθηκε το 1801 από τον λόρδο Έλγιν, ο οποίος αφαίρεσε το 60% των εναπομείναντων γλυπτών του πριονίζοντάς τα.
20. Τι είναι τα Ελγίνεια μάρμαρα; Ποιος τα έκλεψε;
O λόρδος Έλγιν εκμεταλλεύτηκε την Οθωμανική κυριαρχία προκειμένου να αφαιρέσει και στη συνέχεια να βγάλει λαθραία τα γλυπτά από την Ελλάδα. Αφού πριόνισε κάθετα τις ανάγλυφες μαρμάρινες πλάκες, προκειμένου να πάρει μόνο το μέρος που ήθελε, πήρε 18 γλυπτά από τα αετώματα, 15 μετόπες και 56 πλάκες από τη ζωφόρο. Μετά ναύλωσε πλοίο για να τον μεταφέρει, το οποίο και βούλιαξε κοντά στα Κύθηρα. Με δικά του έξοδα νοίκιασε βουτηχτές για να τα ανασύρουν, έργο τιτάνιο που του πήρε 3 χρόνια και μια περιουσία. Τέλος, με τα πολλά, κι αφού δεν έβρισκε αγοραστές, το Βρετανικό Μουσείο δέχτηκε να τα αγοράσει χωρίς να του αφήνει ιδιαίτερο περιθώριο κέρδους.
21. Πού είναι τώρα τα μάρμαρα;
Από τις 97 εναπομείνασες λίθους της ζωφόρου, οι 56 είναι στην Αγγλία και οι 40 στην Αθήνα.
Από τις 63 εναπομείνασες μετόπες, 48 είναι στην Αθήνα και 15 στο Βρετανικό Μουσείο.
Από τα 28 γλυπτά των αετωμάτων που έχουν διατηρηθεί, 19 είναι στο Λονδίνο και 9 στην Αθήνα.
Γενικώς, από τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα 60% είναι στο Βρετανικό Μουσείο και 40% στο Μουσείο της Ακρόπολης. Και δεν έχουμε μιλήσει καν για τις Καρυάτιδες!
22. Πόσα χρόνια διήρκεσε η αναστήλωση και οι εργασίες συντήρησης;
H αναστήλωση και η συντήρηση είναι μια διαδικασία που γίνεται εδώ και 30 χρόνια και συνεχίζεται.